عصر جدید در روابط ایران و پاکستان؛ راه‌آهن اسلام‌آباد-تهران-استانبول جان می‌گیرد؟

بازار؛ گروه بین الملل: در بحبوحه چشم‌انداز ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی جهانی در حال تغییر، جنوب آسیا نیز شاهد تغییر اتحادها است. در این میان، تقویت روابط بین ایران و پاکستان یکی از تحولات عمده منطقه‌ای است که می‌تواند توازن قدرت منطقه‌ای را تغییر دهد. ایران و پاکستان از نظر تاریخی روابط نزدیک اما گاه، پرتنشی داشته‌اند. تهران و اسلام‌آباد اکنون با توجه به تغییر چشم‌اندازهای ژئوپلیتیکی برای هر دو طرف و همچنین منافع اقتصادی مشترک، به دنبال بهبود روابط هستند.

دیداری تاریخی در بحبوحه دیپلماسی پس از جنگ

مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران، در تاریخ ۲ آگوست در یک سفر دو روزه از پاکستان بازدید کرد. نخست وزیر پاکستان، شهباز شریف در پایگاه هوایی نورخان از مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران، استقبال کرد و با شلیک ۲۱ گلوله توپ به او ادای احترام شد که بر اهمیت روابط دوجانبه رو به رشد بین پاکستان و ایران تأکید می‌کند. این نخستین سفر پزشکیان به پاکستان پس از جنگ اخیر ایران و اسرائیل بود. این سفر به دلیل پویایی‌های ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک منطقه‌ای و جهانی که به سرعت در حال تحول هستند، اهمیت جهانی و منطقه‌ای بزرگی را نشان می‌دهد. پاکستان و ایران روابط تاریخی مشترک و سابقه طولانی روابط صمیمانه دارند. با این حال، روابط نزدیک ایران با هند در اسلام آباد با تردید زیادی دیده می‌شد.

حمایت بی‌دریغ پاکستان از ایران در طول جنگ اخیر این کشور با اسرائیل، روابط دوجانبه آن‌ها را بیش از پیش تقویت کرد. پاکستان نه تنها تجاوز اسرائیل به ایران را محکوم کرد، بلکه در طول این درگیری حمایت دیپلماتیک خود را از تهران نیز گسترش داد

با این وجود، حمایت بی‌دریغ پاکستان از ایران در طول جنگ اخیر این کشور با اسرائیل، روابط دوجانبه آن‌ها را بیش از پیش تقویت کرد. پاکستان نه تنها تجاوز اسرائیل به ایران را محکوم کرد، بلکه در طول این درگیری حمایت دیپلماتیک خود را از تهران نیز گسترش داد. در مقابل، پارلمان ایران رسماً از پاکستان به خاطر حمایتش در برابر اسرائیل تشکر کرد. در طول جنگ، اسرائیل، ایالات متحده را متقاعد کرد که به ایران حمله کند تا جنگ را به کل منطقه گسترش دهد. با این حال، میانجیگری به موقع پاکستان در جنگ و مذاکرات آن با ایالات متحده و ایران در آتش‌بس شکننده، تاثیرگذار شد. این تحولات دو کشور را از نظر اقتصادی و استراتژیک تقویت خواهد کرد.

همکاری راهبردی و اقتصادی در کانون توجه

این میانجیگری نه تنها اهمیت پاکستان را برای ایران افزایش داد، بلکه جایگاه دیپلماتیک پاکستان را در سطح بین‌المللی نیز ارتقا داد. سفر مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران، به پاکستان، آغاز دوره جدیدی از صمیمیت بین دو طرف را نشان می‌دهد. هر دو کشور به دلیل تغییر چشم‌انداز ژئوپلیتیک بین‌المللی، بر لزوم افزایش مشارکت و تعامل استراتژیک دوجانبه اذعان دارند. دو کشور همچنین از نظر اقتصادی در تنگنا هستند و این امر، تقویت روابط تجاری دو طرف را ضروری می‌کند.

همچنین، دو کشور بر لزوم حفاظت و به حداکثر رساندن منافع ملی خود در یک محیط ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک منطقه‌ای و بین‌المللی در حال تغییر، اذعان دارند. در بحبوحه چالش‌های اقتصادی و دیپلماتیک ادامه‌دار، اسلام‌آباد آمادگی خود را برای تعمیق همکاری‌های امنیتی و اقتصادی با تهران ابراز کرده است و در عین حال، علیرغم فشارهای فزاینده ایالات متحده و شرکای غربی، روابط حسنه اخیر خود را حفظ می‌کند. بهبود روابط پاکستان با واشنگتن می‌تواند به ایران در کاهش تنش‌های مداوم با ایالات متحده کمک کند.

در بحبوحه چالش‌های اقتصادی و دیپلماتیک ادامه‌دار، اسلام‌آباد آمادگی خود را برای تعمیق همکاری‌های امنیتی و اقتصادی با تهران ابراز کرده است و در عین حال، علیرغم فشارهای فزاینده ایالات متحده و شرکای غربی، روابط حسنه اخیر خود را حفظ می‌کند.

در حال حاضر، دو کشور در روابط دوجانبه خود با مسائل مهم بسیاری از جمله تروریسم فرامرزی، تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران و مدیریت امنیت مرزی روبرو هستند. در جریان سفر اخیر رئیس جمهور ایران به پاکستان، دو طرف تمایل خود را برای حل و فصل دوستانه همه مسائل دوجانبه نشان داده‌اند. هر دو کشور همچنین تمایل خود را برای گسترش همکاری‌های دوجانبه در بخش‌های مختلف نشان داده‌اند. در بیانیه صادر شده از دفتر ریاست جمهوری پاکستان آمده است که دو طرف «تعهد خود را برای گسترش بیشتر همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های مختلف مجدداً تأیید کرده‌اند» و «بر اهمیت تقویت روابط دوجانبه در زمینه‌های گسترده و متقابلاً سودمند تأکید کرده‌اند».

در ادامه این بیانیه آمده است: «دو مسئول در مورد تحولات مهم منطقه‌ای و بین‌المللی تبادل نظر و بر لزوم تلاش‌های هماهنگ دیپلماتیک برای جلوگیری از تشدید درگیری‌ها و ارتقای صلح، امنیت و ثبات در منطقه تأکید کردند.» گزارش‌ها حاکی از آن است که در طول این سفر، رئیس جمهور ایران همچنین تمایل این کشور را برای پیوستن به کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) با هدف افزایش تجارت دریایی از طریق بندر گوادر-چابهار اعلام کرد. این امر نه تنها به ایران در تقویت اقتصاد خود کمک می‌کند، بلکه به گسترش نفوذ دیپلماتیک آن نیز کمک خواهد کرد.

زیرساخت، اتصال و چشم‌انداز آینده

دو طرف همچنین مذاکراتی را در مورد افزایش ارتباطات، حمل و نقل و زیرساخت‌های جاده‌ای انجام دادند. دو کشور در حال حاضر عضو پروژه راه‌آهن اسلام‌آباد-تهران-استانبول (ITI) هستند. این پروژه با همکاری هر سه کشور عضو آغاز شده است. با این حال، عملیات پروژه راه‌آهن با چالش‌های متعددی روبرو است. در جریان این اجلاس اخیر بین رهبران سیاسی دو کشور، حنیف عباسی، وزیر فدرال راه‌آهن پاکستان، تعهد کشورش را برای بررسی پروژه‌های راه‌آهن ITI تکرار کرد و افزود که پاکستان برای ارتقاء مسیر راه‌آهن کویته-زاهدان تلاش خواهد کرد.

دو طرف همچنین توافق کردند که تجارت منطقه‌ای و ادغام اقتصادی را افزایش دهند. در یک تحول قابل توجه، هر دو کشور چندین توافقنامه و یادداشت تفاهم دوجانبه امضا کردند. به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس پاکستان (APP)، «دو مقام در مورد تحولات مهم منطقه‌ای و بین‌المللی تبادل نظر و بر لزوم تلاش‌های دیپلماتیک هماهنگ برای جلوگیری از تشدید درگیری‌ها و ارتقای صلح، امنیت و ثبات در منطقه تأکید کردند.» این تحولات دو کشور را از نظر اقتصادی و استراتژیک تقویت خواهد کرد.

آن‌ها همچنین روابط دیپلماتیک خود را افزایش خواهند داد. ایران می‌تواند به پاکستان در دستیابی به عضویت بریکس کمک کند. با تقویت روابط دوجانبه، دو کشور می‌توانند چالش‌های مختلف منطقه‌ای و جهانی را به طور مؤثر مدیریت کنند. علاوه بر این، دو کشور می‌توانند مسیری برای اتصال منطقه‌ای به همه کشورهای منطقه فراهم کنند. پاکستان همچنین می‌تواند به ایران در تقویت قابلیت‌های دفاعی خود برای دفاع از خود در برابر هرگونه حمله آینده از سوی اسرائیل کمک کند. از سوی دیگر، همکاری با ایران می‌تواند به پاکستان در کاهش تروریسم مرزی در استان بلوچستان کمک کند.

هر دو کشور از ابتکارات منطقه‌ای فراگیر مانند سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و ابتکار کمربند و جاده چین (BRI)، از جمله کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) که می‌تواند به سمت غرب گسترش یابد و ایران و بندر چابهار آن را نیز در بر بگیرد، حمایت می‌کنند.

عصر جدیدی از همکاری‌های منطقه‌ای

سفر رئیس جمهور ایران به پاکستان فراتر از چارچوب روابط دوجانبه است. این سفر تأکیدی مجدد بر آرمان مشترک برای یک نظم منطقه‌ای مبتنی بر همکاری و صلح است. هر دو کشور از ابتکارات منطقه‌ای فراگیر مانند سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و ابتکار کمربند و جاده چین (BRI)، از جمله کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) که می‌تواند به سمت غرب گسترش یابد و ایران و بندر چابهار آن را نیز در بر بگیرد، حمایت می‌کنند. ادغام منطقه‌ای یک رویا نیست، بلکه یک ضرورت است. پاکستان و ایران با جغرافیای مهم، پیوندهای فرهنگی و مکمل‌های اقتصادی خود می‌توانند به عنوان الگو پیشرو باشند. آن‌ها با تسهیل کریدورهای تجاری، اتصال انرژی و مشارکت‌های دانشگاهی، می‌توانند آسیای جنوبی و مرکزی را به قطب نوآوری، پایداری و رشد مشترک تبدیل کنند.

در واقع، سفر رئیس جمهور ایران فصل جدیدی را در روابط ایران و پاکستان گشوده که مبتنی بر اعتماد متقابل، اهداف توسعه مشترک و احترام به حاکمیت است. این سفر پیام روشنی را به جهان می‌فرستد: کشورهای همسایه با تاریخ و سرنوشت مشترک می‌توانند از طریق همکاری، نه رقابت، با هم پیشرفت کنند. در جهانی که اغلب به دلیل رقابت‌های ژئوپلیتیکی و شکاف‌های ایدئولوژیکی دچار تفرقه است، رابطه ایران و پاکستان الگویی از دوستی همسایگی ارائه می‌دهد که ریشه در احترام و رویاهای مشترک دارد.